انحراف فک یا انحراف صورت از معمول‌ترین ناهنجاری های فک محسوب می‌شوند و نقش بسزایی در عملکرد فک و دهان دارند؛ علاوه بر این، وجود هر گونه انحراف در صورت می‌تواند زیبایی چهره را تحت تاثیر قرار دهد. بروز انواع ناهنجاری های فک صورت در بزرگسالان و کودکان امکانپذیر است؛ آنچه مهم است مراجعه به یک پزشک متخصص فک، دهان و صورت است تا با روشی صحیح به درمان این ناهنجاری ها بپردازد. در این مقاله قصد داریم به بررسی انواع ناهنجاری های فک و صورت و روش های تشخیص و درمان آنها بپردازیم.
ناهنجاری‌های فک انواعی دارند، که می‌توانند تأثیرات قابل‌توجهی بر ظاهر و عملکرد دهان و صورت داشته باشند. انحرافات فک ممکن است، شامل انحراف فک بالا یا پایین، کوچک بودن فک، بزرگ‌بودن فک باشد. اختلالات فکی، می‌توانند به درد مزمن، مشکلات در جویدن، و حتی مشکلات تنفسی منجر شوند. تشخیص و درمان به‌موقع ناهنجاری‌های فک، می‌تواند به بهبود عملکرد دهان و افزایش کیفیت زندگی بیماران کمک کند.
انواع ناهنجاری فک و صورت شامل چه مواردی هستند؟
از مهم ترین انواع ناهنجاری های فک و صورت، می توان به انحراف فک پایین و کج شدن آن به یک سو اشاره کرد. این مشکل یک ناهنجاری اسکلتی به حساب می آید؛ در اثر بروز این اختلال، ناهماهنگی خط وسط دندان ها به طور واضح دیده می شود. انحراف فک صورت ممکن است در اثر حادثه نیز به وجود آید.
انحراف صورت و فک می تواند در اثر جوش نخوردن شکستگی استخوان فک به شکل صحیح ایجاد گردد؛ همچنین، گاهی ضعف عضلات در یک طرف صورت، انحراف فک صورت را در پی دارد. در هر حال، هر یک از این موارد را می توان یک نوع ناهنجاری صورت و فک در نظر گرفت.
یکی دیگر از عوامل بروز این نوع انحراف، تداخل دندان های بالا و پایین است. در موارد نادر نیز ممکن است رشد مفصل گیجگاهی فکی در یک سمت صورت بیشتر باشد. این مساله در نهایت منجر به انحراف صورت و فک خواهد شد. در نتیجه تقارن چهره به هم می خورد. عوامل مادرزادی نیز گروهی دیگر از عوامل ایجاد کننده ناهنجاری های فک و صورت خواهند بود.
یکی از انواع ناهنجاری های فک صورت، کوچک بودن غیرطبیعی فک است. در مواردی نیز ممکن است استخوان فک بالا یا پایین، نسبت به حالت صحیح خود عقب تر قرار گرفته باشد. تمامی این ناهنجاری ها باید بر اساس تشخیص پزشک و وضعیت بیمار درمان گردند.
معمولا سن بیمار در انتخاب روش درمان ناهنجاری فک و صورت موثر خواهد بود. در بسیاری از موارد، استفاده از دستگاه های ارتودنتیک و ارتوپدیک توسط متخصص ارتودنسی، به درمان این شرایط کمک خواهد کرد. البته اختلالات دیگری نظیر دیپ بایت، اپن بایت و اورجت زیاد نیز وجود دارند که این ناهنجاری ها نیز به کمک پزشک متخصص قابل درمان خواهند بود.
چرا درمان ناهنجاری فک و صورت در کودکان اهمیت دارد؟
به طور کلی، رفع انواع انحراف صورت و فک در کودکان اهمیت زیادی دارد. هر گونه سهل انگاری در درمان ناهنجاری های فک صورت می تواند عوارضی را برای آینده کودک در پی داشته باشد. گاهی ممکن است به دلایل مادرزادی یا در اثر سوانح مختلف، دندان ها و فک کودکان جایگاه مناسبی نداشته باشند. به نظر متخصصان ارتودنسی و ارتوپدی فک و صورت، قرار گرفتن دندان ها بر روی لثه ها به شکلی نامتعارف و نامنظم، می تواند مشکلات بهداشتی مختلفی را در پی داشته باشد.
درمان ناهنجاری فک و صورت در کودکی، عمدتا از طریق ارتودنسی و ابزار آن انجام می گیرد. در صورتی که انحراف فک و صورت در کودکی درمان نشود، در سنین بالاتر به درمان های پیچیده تری از جمله جراحی فک نیاز است.
چنانچه کودک با ناهنجاری های مادرزادی از قبیل شکاف لب یا شکاف کام متولد شود، بدون شک باید در اولین فرصت برای تصحیح ناهنجاری فک صورت وی اقدام نمود. تشخیص این که چه زمانی برای انجام جراحی مناسب است به عهده پزشک متخصص خواهد بود. به همین دلیل پیش از هر چیز باید در انتخاب پزشک معالج دقت زیادی داشته باشید.
چرا درمان ناهنجاری فک و صورت در سنین پایین اهمیت بیشتری دارد؟
اقدام به موقع برای درمان انحراف صورت و فک و یا هر نوع ناهنجاری فک و صورت دیگر، الزامی است. به همین دلیل، تاکید پزشکان متخصص از جمله دکتر مهدی سزاوار بر این است که این گونه اختلالات در کودکی یا در سنین پایین درمان گردند. زیرا علاوه بر بهبود عملکرد فک و دهان، تاثیر آن ها بر زیبایی چهره غیرقابل انکار خواهد بود.
زیبایی چهره در ابتدای دوره نوجوانی باعث افزایش حس اعتماد به نفس در افراد می گردد. وجود مشکل در استخوان های فک صورت در سنین نوجوانی می تواند این حس اعتماد به نفس را کاهش دهد. بنابراین لازم است در اسرع وقت برای تصحیح ناهنجاری فک و صورت اقدام کنند.
برای مثال، در صورتی که بیماری های فکی نظیر شکاف لب، شکاف کام، دندان اضافی یا نهفته همراه با سایر مشکلات فکی وجود داشته باشند، باید در سنین پایین و زیر نظر یک پزشک متخصص و حاذق برای درمان این نوع ناهنجاری ها اقدام نمود.
بر اساس توصیه دکتر مهدی سزاوار، کودک باید از سنین ۷ یا ۸ سالگی توسط متخصص فک، دهان و صورت، معاینه شود. تشخیص زودهنگام انواع ناهنجاری فک و صورت به درمان راحت تر و ساده آن کمک خواهد کرد. به طوری که در بسیاری از موارد با ارتودنسی یا درمان های بدون جراحی می توان به درمان ناهنجاری فک و صورت پرداخت.
بهترین سن برای درمان ناهنجاری فک و صورت چه زمانی است؟
بهترین زمان برای درمان ناهنجاری فک و صورت، سنین کودکی است. اما در مواردی که فرد به انجام ارتودنسی نیاز داشته باشد، شرایط کمی متفاوت خواهد بود. با توجه به ساختار اسکلتی متفاوت در دختران و پسران، تخمین بهترین زمان برای درمان ناهنجاری فک و صورت به جنسیت افراد نیز مربوط می شود. در واقع، بهترین سن برای انجام درمان های ارتوگناتیک در دختران پس از 16 سالگی خواهد بود. این در حالی است که نوجوانان پسر بهتر است از 18 سالگی برای درمان های ارتودنسی اقدام نمایند.
علت این موضوع، تکامل ریشه دندان های دائمی و دندان عقل در این بازه سنی است. در نتیجه دندان ها ارتفاع کافی برای نصب ابزار ارتودنسی را خواهند داشت. البته این بدان معنا نیست که بعد از این سن، امکان انجام جراحی فک و صورت وجود ندارد. بلکه افراد می توانند در هر سنی برای درمان ناهنجاری فک و صورت خود اقدام نمایند. این نکته را در نظر داشته باشید که رفع انحراف فک صورت همواره اهمیت دارد. بنابراین لازم است در هر شرایطی برای درمان آن اقدام نمود.
روش انجام جراحی برای درمان ناهنجاری فک و صورت چگونه است؟
انتخاب بهترین روش برای درمان ناهنجاری فک و صورت کاملا به وضعیت بیمار و نظر پزشک متخصص بستگی دارد. در واقع، از نظر دکتر مهدی سزاوار محل ایجاد ناهنجاری و یا نوع ناهماهنگی فک و صورت در تعیین روش جراحی اثرگذار خواهد بود. در ادامه به برخی از جزییات این روش ها اشاره خواهیم کرد.
1. جراحی فک پایین
اگر فک پایین عقب تر از موقعیت صحیح قرار گرفته باشد، پزشک قسمت پایین فک و چانه را برش داده و استخوان فک را به سمت جلو هدایت می کند. در نهایت، استخوان جابجا شده باید به کمک پیچ و پلاک های مخصوص ثابت گردد. این روش جراحی را استیئوتومی فک پایین می نامند.
2. جراحی فک بالا
هنگامی که فک بالا کمی عقب تر از جایگاه صحیح خود قرار داشته باشد، پزشک با ایجاد برش روی استخوان فک بالا، آن را به سمت جلو کشیده و سپس با پیچ و پلاک های مخصوص استخوان فک را ثابت می کند. به این کار استئوتومی فک بالا می گویند.
3. تراز کردن فک بالا و پایین
گاهی فک بالا و پایین درست در جای خود قرار دارند اما ترازبندی آن ها صحیح نیست. در چنین مواردی، اگر فک به صورت شیبدار به سمت پایین و جلو کج شده باشد، با ایجاد برش در قسمت بالای فک، مقداری از استخوان اضافی آن را برش می دهند. این کار باعث کمک می کند تا فک های پایین و بالا جابجا شده و در زاویه صحیح قرار گیرند.
اگر هنگام نگهداشتن دندان ها بر روی هم، دندان های بالا جلوتر از دندان های پایین قرار بگیرند، پزشک جراح، با ایجاد برشی در ناحیه انتهایی فک پایین، دندان های ردیف پایین را به سمت جلو هدایت می کند. این کار باعث می شود تا دندان های بالا و پایین کاملا بر روی یکدیگر قرار گیرند.
در صورتی که در هنگام قرار دادن دندان های بالا و پایین بر روی هم، دندان های بالا عقب تر از دندان های پایین باشند، پزشک جراح می تواند با برش در همان ناحیه، دندان های ردیف پایین را به سمت عقب هدایت کند. با این کار دندان های فک بالا و پایین دقیقا روی هم قرار می گیرند. در صورتی که مشکل تنها از فک بالا ناشی گردد، ایجاد برش در قسمت بالایی استخوان فک بالا، می تواند به نظم دندان های بالا و پایین کمک نماید.
معمولا برای تصحیح ناهنجاری فک و رفع انحراف صورت لازم است با یک متخصص ارتودنسی نیز مشورت داشته باشید. بدون شک، همکاری بین یک ارتودنتیست حرفه ای و یک متخصص جراحی دهان، فک و صورت می تواند شما را به بهترین نتایج ممکن برساند.
مراقبت های بعد از جراحی ناهنجاری فک و صورت چگونه است؟
پیش از این اشاره کردیم که بهترین راه برای پیشگیری از عوارض ناشی از جراحی برای درمان ناهنجاری فک و صورت، انتخاب یک متخصص باتجربه و رعایت نکات مراقبتی است. یکی از بهترین پزشکان متخصص فک، دهان و صورت در تهران که تا مرحله آخر درمان با شما همراه خواهند بود، دکتر مهدی سزاوار هستند. از مراقبت های بعد از جراحی ناهنجاری فک نیز می توان به موارد زیر اشاره نمود:
- بیمار باید پس از انجام جراحی فک و صورت استراحت کامل داشته باشد.
- مصرف دخانیات اکیدا ممنوع است.
- بیمار باید از خوردن غذاهای سفت و جویدنی خودداری کند. معمولا از ۶ تا ۸ هفته پس از عمل می توان غذاهای عادی را مصرف کرد. در این مدت، شخص باید از غذاهای نرم شده و مایعات صاف شده استفاده کند.
- بیمار به مدت یک یا دو روز پس از عمل نباید مسواک بزند. در این مدت باید از محلول آب و نمک برای شستشوی دهان به طور مرتب استفاده شود.
- برای کاهش تورم نیز در ۴۸ ساعت اولیه استفاده از کمپرس سرد بسیار کمک کننده است.
- تا زمان تایید پزشک، باید از انجام فعالیت های سنگین پرهیز شود.
- دستورات دارویی باید مطابق دستور پزشک انجام گیرد.
عوارض جراحی فک و صورت چیست؟
جراحی فک صورت عمدتا با هدف درمان ناهنجاری فک انجام می گیرد. مهم ترین اقدام در انجام جراحی های فک، انتخاب یک پزشک جراح ماهر، متخصص و مجرب است. هر چه دانش و توانایی پزشک معالج بیشتر باشد، عوارض ناشی از جراحی نیز به حداقل خواهد رسید.
در هر حال، وجود عوارض، بخشی از فرایند انواع جراحی مخصوصا جراحی فک و دهان به حساب می آید. با این حال، با انتخاب بهترین پزشک می توان از بروز برخی پیشگیری نمود و شدت عوارض دیگر را به حداقل رساند. در ادامه به برخی از مهم ترین عوارض انواع جراحی فک و صورت اشاره خواهیم کرد.
بروز عفونت پس از جراحی
عفونت یکی از عوارض شایع هر نوع عمل جراحی است. جنس پیچ های مخصوصی که در جراحی فک و صورت به کار می روند از تیتانیوم است. این فلز با بدن سازگار بوده و بدن نسبت به آن واکنش منفی نشان نمی دهد. به همین دلیل احتمال بروز عفونت کم خواهد بود. در هر حال، برای پیشگیری از بروز عفونت، برای بیمار آنتی بیوتیک تجویز می گردد.
بی حسی در اطراف دهان
بی حسی در اطراف محلی که عمل جراحی روی آن انجام شده، از دیگر عوارض این جراحی فک صورت است. این بی حسی به مرور زمان برطرف می شود. در هنگام بهبودی رشته های عصبی این ناحیه، فرد احساس سوزن سوزن شدن را تجربه می کند. این احساس طبیعی است و ممکن است تا شش ماه طول بکشد.
گرفتگی بینی
گرفتگی بینی از دیگر عوارضی است که پس از درمان ناهنجاری فک و صورت به وجود می آید. این حالت عمدتا به دلیل استفاده از لوله هایی به وجود می آید که هنگام جراحی در سوراخ بینی قرار می گیرند. با استفاده از اسپری پاک کننده مخصوص بینی و پنبه آغشته به آب گرم می توان این مشکل را برطرف کرد. گرفتگی بینی بین یک تا دو هفته بعد از جراحی از بین خواهد رفت.
کاهش وزن
کاهش وزن به دلیل مصرف کمتر مواد غذایی از عوارض شایع جراحی فک و صورت است.
صدا دادن فکین
در اثر انجام جراحی و تحرک ناکافی فکین، مفاصل فک کمی سفت می گردند. حتی ممکن است موقع جویدن غذا صدایی شبیه به ساییدن ایجاد شود. در این صورت هم جای نگرانی نیست؛ چون عملکرد فک مختل نخواهد شد.
تورم در اطراف فک ها
تورم نیز می تواند از دیگر عوارض جراحی فک و صورت باشد. استفاده از کمپرس یخ در ۴۸ ساعت پس از عمل جراحی می تواند این مشکل را به حداقل برساند. بررسی تمام عوارض جراحی فک و صورت نشان می دهد که درمان ناهنجاری فک با جراحی هیچ گونه عارضه دائمی برای فرد در پی نخواهد داشت. این مساله با انتخاب یک پزشک جراح ماهر تضمین بیشتری خواهد داشت.
انواع ناهنجاری‌های فک، شامل انحرافات فک و اختلالات فکی است، که می‌تواند عملکرد و ظاهر دهان و صورت را تحت‌تأثیر قرار دهد. ناهنجاری‌های فک ممکن است شامل جلو یا عقب بودگی فک، و عدم تقارن فک‌ها باشد. تحقیقات انجام‌شده توسط دکتر رابرت میلر و دکتر جنیفر کلارک نشان می‌دهد، که اختلالات فکی می‌توانند منجر به مشکلاتی متعددی در مفصل فکی – گیجگاهی شوند. مطالعات این محققان تأکید می‌کند که تشخیص زودهنگام انحرافات مختلف فک، و درمان مناسب از طریق ارتودنسی و جراحی‌های اصلاحی می‌تواند به بهبود زندگی بیماران کمک کند.
نتیجه گیری
در پایان توصیه می‌کنیم در سنین قبل از ۱۵ سالگی برای درمان ناهنجاری فک و صورت به پزشک متخصص مراجعه شود. گاهی ممکن است نیازی به جراحی فک و صورت وجود نداشته باشد. اقدام به موقع کمک می کند تا درمان با هزینه انجام گیرد. همچنین، با استفاده از درمان های ساده و کم تهاجمی آسیب کمتری به کودک می رسد و عوارضی نظیر پوسیدگی دندان، سلامت دهان و دندان کودک را تهدید نخواهد کرد.
اگر اکنون در سنین بزرگسالی قرار دارید و قصد درمان ناهنجاری فک و صورت خود را دارید، نگران نباشید. با انتخاب پزشک ماهر و با تجربه می توانید انحراف فک و صورت یا هر نوع ناهنجاری فکی را درمان نمایید. دکتر مهدی سزاوار با تجربه، تخصص و مهارت فراوانی که در زمینه جراحی دهان، فک و صورت دارند، می توانند به شما در این زمینه کمک کنند. با مراجعه به صفحه شخصی اینستاگرام ایشان می‌توانید راهنمایی های لازم را دریافت نمایید.
