انسان در طول زندگی با بیماری‌ها و ناهنجاری‌های جسمی متعددی رو به رو می‌شود که می‌تواند با تصمیم‌گیری صحیح و انتخاب روش مناسب اقدام به درمان کرده و سلامت خود را باز یابد. دکتر سزاوار یکی از بهترین متخصصین جراحی فک، دهان و صورت در تهران، در این مقاله به ناهنجاری تنگی فک بالا که ممکن است مادرزادی یا در اثر مشکلات تنفسی، مکیدن انگشت و لوزه‌های بزرگ و مزاحم به وجود بیاید، مقاله جانعی را ارائه داده اند. هدف ما از ایجاد این مقاله آشنایی شما با این سندروم و روش درمان آن است.
تنگی فک بالا چیست؟
این ناهنجاری یک بیماری مادرزادی یا یک سندرم ژنتیکی به دلیل انسداد بینی و ناهنجاری‌های محور هیپوتالامو هیپوفیز است. معمولا تنگی فک بالا در نوزادان رخ می‌دهد؛ نوزادان معمولا تنفس با بینی را ترجیح می‌دهند و در هنگام انسداد بینی اختلال تنفسی به وجود می‌آید، اختلال تنفسی در نوزادان به صورت تنگ شدن بینی و تنفس سریع و کم‌عمق بوجود می‌آید که این موضوع می‌تواند موجب تنگی فک بالا شود. از علل شایع انسداد بینی می‌توان به رینیت، هایپرتروفی آدنوئید، انحراف تیغه بینی و پولیپ اشاره کرد. با این حال، از علل آناتومیک نیز باید به آترزی کوآنال، تنگی میانی بینی و تنگی دیافراگم هرمی بینی اشاره کرد. تصور می‌شود اختلالات تنفسی باعث تنگ شدن فک بالایی می‌شود. زیرا تنگی نفس در کودکی باعث رشد بیش از حد استخوان بینی شده و در نتیجه منجر به تنگی استخوان فک بالایی می‌شود. تشخیص این ناهنجاری با تصاویر توموگرافی کامپیوتری (CT) انجام می‌شود. همچنین این مشکل ممکن است در اثر مکیدن انگشت یا بزرگی و مزاحمت لوزه‌ها رخ دهد. در کل از جمله مواردی که می‌تواند موجب تنگی فک بالایی شود شامل:
- اختلالات تنفسی
- بیماری مادرزادی
- عادت به مکیدن انگشت
- لوزه‌های بزرگ و مزاحم
از جمله علائم داشتن تنگی فک بالا:
- ردیف دندان‌های فک بالایی باید بر فک پایینی هم پوشانی داشته باشند در غیر این صورت عارضه تنگی فک بالایی وجود دارد
- گودی بیش از حد کام دهان
- قرینه نبودن فک پایین که بر ظاهر تاثیر منفی می‌گذارد
- مثلثی بودن قسمت جلویی فک بالا
- خر و پف در هنگام خواب
- دندان‌های نا مرتب
عوارض تنگی فک بالایی چیست؟
یکی از عوارضی که می‌توان به آن اشاره کرد بی‌نظمی دندان‌ها است که هنگام حرف زدن یا خندیدن شکل زشتی به صورت می‌دهد از دیگر عوارض آن عمیق بودن کام دهان است که برای بیمار ناخوشایند است. تنگی فک بالا باعث می‌شود دندان‌های بیمار در ردیف استاندارد خود قرار نگیرند و در هنگام جویدن غذا مشکل بوجود می‌آورد. از طرفی در تکلم نیز مشکل بوجود می‌آورد زیرا برخورد زبان با دندان به درستی انجام نمی‌شود.
روش درمان تنگی فک بالا چیست؟
ابتدا باید علت این ناهنجاری جستجو شود. تنگی فک بالا در اثر عادت به مکیدن انگشت در زمان نوزادی نیز بوجود می‌آید بنابراین باید سعی شود این عادت را برطرف کرد. درمان فک بالا توسط پالاتال اکسپندر یا RPE انجام می‌شود که برای استفاده از آن بهتر است از متخصص ارتودنسی مشورت گرفته شود. اما اصلی‌ترین روش درمان آن ارتودنسی می‌باشد که پزشک ارتودنست سعی می‌کند دندان‌های فک بالا را از هم دور کند تا در ردیف ایده آل خود قرار گیرند. این عمل با قرار دادن دستگاهی به نام هایرکس در کام دهان و پشت دندان‌های فک بالا انجام می‌شود تا دستگاه به دندان‌ها فشار آورده و فضا را برای قرار گیری مناسب دندان‌ها باز شود. این دستگاه شامل یک پیچ است که در یک چارچوب فلزی قرار گرفته و به دندان متصل می‌شود این پیچ کمک می‌کند تا نیرو لازمه برای فشار به دندان‌ها فراهم شود و دندان‌ها از یکدیگر فاصله گیرند. فرد مبتلا به تنگی فک بالا یا پدر و مادر و سرپرست فرد بیمار هر روز باید یک درجه این پیچ را بچرخانند. نکته قابل توجه اینکه اگر مشکل تنگی فک بالا از دوران نوزادی و بدو تولد با بیمار همراه بوده، بهتر است در سنین کمتر مثل ۶، ۷سالگی درمان آن انجام شود. (این عمل تا سن ۱۵ سالگی امکان پذیر است) .
گاهی ممکن است در برخی از بیماران با برداشتن سیم ارتودنسی دوباره ردیف استاندارد دندان‌ها تغییر کند که این مشکل به علت مشکل تنفسی بیمار است. بنابراین بهتر است قبل از انجام ارتودنسی مشکل تنفسی برطرف گردد. به این منظور مراجعه به پزشک متخصص گوش و حلق و بینی قبل از انجام ارتودنسی الزامی است. البته به جز تنگی فک بالا مواردی مثل پروتروژن دندان‌های فک بالا، مال اکلوژن و کراس بایت نیز هستند که برای درمان آن نیاز به عریض کردن فک بالا است.
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
فرد مبتلا به عارضه تنگی فک بالا باید در مراحل اولیه، هر یک الی دو هفته یکبار به پزشک ارتودنست خود مراجعه کند تا پزشک از درست پیش رفتن سیر درمان مطمئن شود. دستگاه هایرکس بایدبه صلاح دید ارتودنتیست مدتی دردهان باقی بماند تا نتیجه مطلوب حاصل شود و بعد ازحصول نتیجه مطلوب جداشود
احساس درد در ارتودنسی فک بالا چگونه است؟
هنگام متصل کردن دستگاه و فعال کردن پیچ آن احساس درد و فشار زیادی بوجود می‌آید که کاملا طبیعی است هم چنین ممکن است احساس‌هایی مثل سوزن سوزن شدن مکان اتصال دستگاه یا در زیر بینی را داشته باشد یا اینکه دندان‌ها حساسیت شدیدی نشان دهند. اما این احساسات و درد‌ها و ناراحتی‌ها موقت می‌باشد و پس از گذشت ده تا پانزده دقیقه درد رفع می‌شود. البته ممکن است درد زمان بیش‌تری نیز ببرد که این به دلیل حساسیت دندان‌های فرد است.
چه نکاتی باید در طول دوره ارتودنسی رعایت شود؟
- مراقبت از سیم‌ها در برابر ضربه و برخورد یا گیر کردن اشیا به آن‌ها
- حفظ پاکیزگی و استفاده از دهان‌شویه و مسواک و نخ‌دندان یه طور منظم
- پرهیز از خوردن مواد خوراکی سفت و سخت که موجب آسیب رساندن به سیم دندان‌ها می‌شود
هزینه درمان
هزینه انجام ارتودنسی با توجه به مهارت و میزان تجربه کاری و دستمزد پزشک ارتودنست تعیین می‌شود. البته ممکن است هزینه‌های مازاد بر هزینه ارتودنسی هم وجود داشته باشد زیرا درمان ممکن است نیاز به وسایل اضافه مثل باز کننده فک بالا باشد .
تنگی فک بالا در شصت و پنج درصد از بیماران به صورت مادرزادی می‌باشد؛ و موارد دیگر در اثر مکیدن انگشت یا مشکلات لوزه و مشکلات تنفسی در نوزادی است. اما این مشکل قابل برطرف کردن است و برای درمان آن بهتر است به متخصصان خبره در این زمینه مراجعه کرد. دکتر مهدی سزاوار بهترین متخصص جراحی فک، صورت و دهان در تهران هستند که این درمان را بطور حرفه‌ای انجام می‌دهند.
