صدادادن فک هنگام جویدن خطرناک است؟ 10 روش درمان صدا دادن فک

صدا دادن فک: شاید برای شما هم بارها پیش آمده باشد که حین صحبت کردن یا غذا خوردن فک‌تان صدا بدهد و گاها شما را راهی مطب‌های دندانپزشکی کند. اما آیا هر نوع صدا دادن فک نشانه بیماری است؟ چه زمانی باید صدا دادن فک را جدی گرفت؟ آیا صدا دادن فک یکی از علائم جابجایی، شکستگی یا تنبلی فک محسوب می‌شود؟ برای درمان باید چه کارهایی انجام داد؟ ما در ادامه این مطلب قصد داریم شما با روش‌های تشخیص و درمان فک درد بیشتر آشنا کنیم.

فک دارای مفاصل و عضلاتی است که وظیفه حرکت دادن آن برای جویدن و صحبت کردن و… را بر عهده دارند. اگر اختلالی در عملکرد مفاصل وجود داشته باشد، صدا دادن فک و درد آن باعث ایجاد مشکل برای بیمار خواهد شد. گاهی اوقات علت صدا دادن یا درد مفاصل فک، عملکرد نادرست آن‌هاست. اما در برخی موارد مشکلات موجود در سایر قسمت‌های حفره دهان و فک روی مفاصل نیز تأثیر می‌گذارد. در این مقاله اختلال صدا دادن فک را به صورت کامل بررسی می‌کنیم.

برای مطالعه کامل ایمپلنت دندان کلیک کنید.

یک مشکل شایع که بسیاری از افراد در طول زندگی با آن مواجه می‌شوند، صدادادن فک است. صدادادن فک که اغلب به‌صورت تق‌تق فک هنگام باز و بسته کردن دهان یا جویدن غذا شنیده می‌شود، می‌تواند نشانه‌ای از مشکلات مفصل گیجگاهی فکی باشد. صدادادن فک هنگام جویدن معمولاً به دلیل جابه‌جایی دیسک مفصل یا اختلال در حرکت عضلات اطراف فک ایجاد می‌شود. اگرچه صدادادن فک همیشه همراه با درد نیست، اما در صورت تداوم یا همراهی با درد و ناراحتی، مراجعه به متخصص ضروری است.

صدا دادن فک یا jaw popping چیست؟

صدا دادن فک مشکلی است که به دلیل اختلال در عملکرد مفاصل گیجگاهی-فکی (مفصل تمپرومندیبولار یا TMJ) ایجاد می‌شود. این مفاصل استخوان فک را به جمجمه متصل می‌کنند و در هر طرف فک‌های بالا و پایین ‌وجود دارند. این مفاصل باعث تسهیل حرکت فک‌ها در هنگام جویدن غذا، صحبت کردن و خمیازه کشیدن می‌شود. زمانی که این مفاصل به درستی عمل نکنند، فک فرد صدا می‌دهد و برای او مشکلساز خواهد شد.

اصطلاح TMJ هم برای اشاره به نوع مفصل و هم برای اختلال صدا دادن فک استفاده می‌شود. از این اختلال به عنوان TMD و TMJD نیز یاد می‌شود. در این مقاله توضیحات جامعی درباره این موضوع ارائه خواهیم داد.

گرفتگی فک چیست و چگونه درمان می‌شود

احتمالا بارها برای شما هم بارها پیش آمده حین جویدن غذا یا آدامس یکباره دچار گرفتگی فک شوید. گرفتگی فک یک عارضه است که باید با مشاهده نشانه‌های آن به فکر درمان باشید. گرفتگی استخوان فک یکی از مشکلات ناشی از اختلال مفصل گیجگاهی است. گرفتگی استخوان فک یکی از مشکلات ناشی از اختلال مفصل گیجگاهی است. گرفتگی می‌تواند در اثر عوامل مختلف مانند ضربه به قسمتهای سر، گردن و فک، جابجایی استخوان فک، دندان قروچه، فشردن فک و… ایجاد شود. گرفتگی استخوان فک در واقع یک بیماری مفصلی است که در آن مفصل و عضلات فک خوب کار نمی‌کند و باعث ایجاد درد می‌شوند. این مشکل می‌تواند باعث اختلال در باز و بسته کردن دهان، قفل شدن فک، احساس خستگی در صورت، متورم شدن صورت، وزوز گوش و سردرد‌های بی دلیل شود.

گرفتگی فک چیست و چگونه درمان می‌شود

چه افرادی مستعد ابتلا به اختلال صدا دادن فک هستند؟

زنان بیشتر از مردان صدا دادن فک را تجربه می‌کنند. علت اصلی این موضوع هنوز مشخص نشده است. اما پزشکان تصور می‌کنند که کلاژن نگهدارنده دیسک در زنان از لحاظ آناتومیکی متفاوت است. از طرف دیگر احتمال می‌رود هورمون‌های استروژن و پروژسترون هم  بر این رویه تاثیرگذار باشند.

مطالعات نشان می‌دهد که صدا دادن مفصل گیجگاهی-فکی، بیشتر در افراد جوان و در زنان بین ۳۰ تا ۵۰ سال دیده می‌شود. البته این مشکل مختص به این گروه نیست و هر کسی در هر سنی و از هر جنسیتی ممکن است صدا دادن فک را تجربه کند. این وضعیت غالباً موقتی است. صدا دادن مفصل گیجگاهی فکی را می‌توان با تغییر سبک زندگی و درمان‌های خانگی تسکین داد.

گرفتگی فک در بسیاری از مواقع یک مشکل موقتی است که خود به خود و بدون مصرف دارو و تنها با اجرای چندین روش درمان خانگی مانند گرم کردن، ماساژ و… آرام و بهبود پیدا می‌کند. اما در برخی شرایط که گرفتگی فک تا چندین روز ادامه‌دار می‌شود و فرد را به شدت اذیت می‌کند باید به یک پزشک مراجعه کنید.

علت صدا دادن مفصل فک چیست؟

در صورتی که یکی از شرایط زیر وجود داشته باشد، ممکن است فرد به اختلال مفصل گیجگاهی- فکی و در نتیجه صدا دادن این مفصل مبتلا شود.

• جویدن زیاد آدامس.
• جویدن زیاد ناخن‌ها.
• شکستن پوست گردو، پسته یا بادام با دندان.
• فشار دادن عصبی فک به مدت طولانی

انجام مکرر این رفتارها می‌تواند باعث فرسودگی مفاصل می‌شود که نتیجه آن صدا دادن آن‌ها هنگام حرکت خواهد بود.

اسپاسم فک چیست

اسپاسم فک یک بیماری شایع است که می‌تواند در اثر عفونت یا آسیب دیدن دندان یا ضربه به صورت، گردن یا سر ایجاد شود. فک قفل شده یا اسپاسم فک از اختلال عملکرد مفصل گیجگاهی فکی ناشی می‌شود. مصرف برخی از داروها نیز ممکن است باعث ایجاد انقباض یا گرفتگی در فک بیمار شود.

مشکلات در حرکت، درد در مفاصل فک و اطراف آن با نام اختلالات گیجگاهی فکی (TMD)  شناخته می‌شود.

مفصل گیجگاهی فکی، استخوان فک پایین را به جمجمه متصل می‌کند. این مفاصل جزو پرکارترین قسمت‌های صورت به شمار می‌روند. آن‌ها امکان باز و بسته شدن فک برای صحبت کردن، جویدن، بلعیدن، خمیازه کشیدن و سایر حرکات را فراهم می‌کنند. بسیاری از افراد در برخی از دوران زندگی خود دچار مشکلات حرکتی درد در مفاصل فک و اطراف آن می‌شوند. این مشکلات مفصلی و عضلانی پیچیده هستند. بنابراین تشخیص این اختلالات و درمان صحیح آن‌ها ممکن است مدتی طول بکشد.

 

اسپاسم فک چیست و به چه دلیل ایجاد می‌شود

آرتروز و صدای فک

آرتروز می‌تواند به غضروف مفصل گیجگاهی-فکی نیز آسیب برساند. آرتریت روماتوئید (RA) و آرتروز (OA) هر دو می‌توانند روی فک تأثیر داشته باشند. از بین رفتن غضروف‌ها باعث محدودیت حرکات فک در حفره مفصل دهان می‌شود.

شکستگی یا در رفتگی فک

اگر فک شما دچار شکستگی یا دررفتگی شده باشد، ممکن است منشأ صدا دادن آن همین مشکل باشد. برخی از افراد حتی بعد از بهبود نیز با عارضه صدا دادن فک مواجه هستند. اما بعد از مدتی این مشکل بهبود پیدا می‌کند. خونریزی، بی‌حسی و کبودی از جمله علت‌های شکستگی فک است.

علل شایع آسیب دیدگی یا دررفتگی فک عبارتند از:

• حمله فیزیکی
• تصادف
• زمین خوردن
• حوادث صنعتی
• آسیب‌های ورزشی

مال اکلوژن یا عدم تطابق دندان‌ها

مال اکلوژن دندان ها (Malocclusion) به مشکلات مربوط به عدم هماهنگی و عدم تراز دندان ها گفته می‌شود. مال اکلوژن می‌تواند موجب بروز عوارض جدی در سلامت دهان و دندان شود که یکی از آنها صدا دادن فک است. در واقع مال اکلوژن‌ها یا نامنظمی‌در چیدمان دندان‌ها از دیگر علایم شایع صدا دادن فک به شمار می‌رود. علائم دیگر این بیماری عبارتند از:

• تغییر فرم چهره
• گزیدن قسمت داخلی گونه‌های یا زبان به طور مکرر
• ناراحتی هنگام جویدن یا گاز گرفتن
• تنفس از طریق دهان
• مشکلات گفتاری

خوشبختانه مال اکلوژن یا عدم تطابق دندان‌ها، معمولاً با ارتودنسی قابل درمان است. البته اگر اختلال فک جدی باشد، ممکن است فرد علاوه بر ارتودنسی به جراحی فک نیز نیاز پیدا کند.

سندرم درد میوفاشیال

سندرم درد میوفاشیال (MPS) باعث درد مزمن در سیستم اسکلتی عضلانی می‌شود. درد معمولاً در یک ناحیه قرار دارد.

افراد مبتلا به سندروم درد میوفاشیال نقاط حساسی دارند. زمانی که کوچک‌ترین فشاری به این نقاط وارد شود، بیمار درد شدیدی را احساس خواهد کرد. همچنین هنگام حرکت فک برای جویدن یا صحبت کردن، مفصل‌ها صدا می‌دهند. شخصی که MPS دارد ممکن است علائم زیر را نیز تجربه کند.

• دردی که با کشیدگی عضله (باز کردن دهان) بدتر می‌شود.
• دردی که بعد از یک هفته بهتر نمی‌شود.
• نقاط دردناک در عضلات.
• محدودیت در دامنه حرکت فک

اختلال در تغذیه و خواب به دلیل درد

آپنه خواب

صدا دادن فک می‌تواند به دلیل آپنه انسدادی خواب (OSA) و یا آپنه خواب مرکزی (CSA) ایجاد شود. آپنه انسدادی خواب، در تنفس عادی فرد اختلال ایجاد می‌کند. در نتیجه فرد از خواب می‌پرد تا بتواند نفس بکشد. گاهی آپنه انسدادی می‌تواند دلیل صدا دادن فک باشد. علائم دیگر آپنه انسدادی خواب عبارتند از:

• خرناس
• خواب آلودگی روزانه
• سردرد
• افسردگی
• تورم پا

در افرادی که آپنه خواب مرکزی دارند، تنفس به صورت دوره‌ای در طول خواب متوقف می‌کنند زیرا مغز توانایی کنترل سیستم تنفسی هنگام خواب را از دست می‌دهد. افراد مبتلا به CSA ممکن است موارد زیر را هم تجربه کنند:

• مشکل در بلعیدن
• تغییر در الگوهای گفتاری و صدا
• ضعف عمومی

استفاده از دستگاه CPAP (فشار هوای مثبت مداوم) متداول‌ترین روش درمان آپنه خواب است. به دنبال درمان آن، صدا دادن فک هم متوقف خواهد شد.

درد فک ناشی از استرس چگونه ایجاد می‌شود

استرس می‌تواند بر قسمت‌های مختلف جسم انسان تأثیر داشته باشد. افراد مضطرب معمولا دندان‌های خود را محکم روی هم فشار می‌دهند. آن‌ها عضلات صورتشان را منقبض می‌کنند و مفصل فک تحت فشار قرار می‌گیرد. این موضوع ممکن است در کوتاه‌ مدت مشکلی ایجاد نکند. اما به خصوص در افرادی که سطح استرس بالایی را تجربه می‌کنند، بعد از مدتی باعث درد فک ناشی از استرس می‌شود. این درد ممکن است به سایر نقاط سر نیز منتقل شود. بعنی بیمار درد دندان یا سر را نیز تجربه می‌کند.

در صورتی که افراد به فشردن دندان‌های خود روی هم ادامه دهند، به این کار عادت می‌کنند و کم کم به صورت ناخودآگاه هنگام استرس این کار را انجام می‌دهند. این عادت غلط طیف گسترده‌ای از مشکلات مختلف را ایجاد می‌کند. حتی ممکن است این کار باعث ایجاد سایر اختلالات فک نیز باشد.

درد فک ناشی از استرس چگونه ایجاد می‌شود و چطور می‌توان آن را درمان کرد

عفونت ناحیه فک و دهان

عفونت غده بزاقی از دیگر علت‌هایی است که می‌تواند منجر به اختلالات مفصل فک شود. تعدادی از غددی که عفونت آن‌ها می‌تواند سبب این اختلال شود، عبارتند از:

• غدد پاروتید داخل گونه‌ها
• غدد تحت فکی زیر استخوان فک
• غدد زیرزبانی واقع در زیر زبان

عفونت‌های غدد بزاقی همچنین ممکن است باعث شود نتوانید دهان خود را کاملاً باز کنید. سایر علائم این مشکل شامل موارد زیر است:

• وجود چرک در دهان
• خشکی دهان
• درد صورت
• طعم ناخوشایند دهان
• تورم صورت و گردن

عفونت‌های غدد بزاقی بسته به علتشان، باید بلافاصله باید با نظر پزشک درمان شوند.

ارتباط تومور و صدا دادن فک

توموری که منجر به سرطان دهان شود، می‌تواند فک را نیز تحت تأثیر قرار دهد. تومورها می‌توانند در قسمت‌های مختلفی از حفره دهان و فک اینجاد شوند:

• لبها
• زبان
• گونه
• لثه
• کف دهان
• کام سخت و نرم

تومورها هم می‌توانند در دامنه حرکتی فک و هم در عملکرد مفاصل آن اختلال ایجاد کنند. به همین دلیل ممکن است باعث صدا دادن مفصل‌های فکی نیز بشوند.

علائم وجود تومورها عبارت است از؛

• زخم روی لب یا دهان
• مشکل در پوشیدن دندان مصنوعی
• گوش درد شدید
• احساس وجود یک توده در دهان یا گردن
• کاهش بیش از اندازه وزن و اشتها
• مشکل در جویدن و صحبت کردن و به طور کلی باز و بسته کردن دهان.

روش تشخیص اختلال صدا دادن فک چیست؟

برای فهمیدن اینکه چه عاملی باعث صدا دادن مفاصل فک شده است، پزشک باید معاینات فیزیکی و آزمایش‌های لازم را انجام دهد. پیش از هر چیز پزشک درباره سابقه بیماری‌های بیمار پرس و جو می‌کند.

پزشک همچنین مفاصل فک بیمار را از نظر درد یا حساسیت بررسی می‌کند. همچنین هنگام حرکت فک به صدای ایجاد شده گوش می‌دهد. در طی معاینه عملکرد فک نیز بررسی می‌شود. پزشک این کار را برای اطمینان از عدم قفل شدن فک هنگام باز و بسته شدن دهان انجام می‌دهد. از دیگر اقداماتی که پزشک حین معاینه انجام می‌دهد می‌توان به آزمایش حفره دهانی شما و بررسی مشکلات عضلات صورت اشاره کرد.

رادیوگرافی

در صورتی که مشکل جدی باشد یا علت اختلال در معاینه فیزیکی مشخص نشود، بیمار باید رادیوگرافی کند. به کمک عکسبرداری اشعه ایکس می‌توان فک‌ها، مفاصل گیجگاهی- فکی و دندان‌ها را مشاهده کرد. ممکن است لازم باشد آزمایشات دیگری مانند MRI یا سی‌تی اسکن نیز نیاز باشد. MRI نشان می‌دهد که آیا دیسک TMJ هنگام حرکت فک در موقعیت مناسبی قرار می‌گیرد یا خیر. سی تی اسکن نیز جزئیات استخوانی مفصل را نشان می‌دهد. پزشکان با انجام این معاینات یک به یک مشکلات احتمالی را بررسی و رد یا تایید می‌کنند تا علت نهایی صدا دادن فک را پیدا کنند.

روش‌های درمان اختلال صدا دادن فک

این اختلال همیشه به درمان پزشکی نیاز ندارد. حتی گاهی بعد از مدتی خود به خود بهبود پیدا می‌کند. اما روش‌هایی هستند که روند درمان را تسریع می‌کنند. در برخی موارد پزشک توصیه می‌کند که بیمار چند روش را به صورت همزمان انجام دهد. کاربردی‌ترین روش‌های درمان این اختلال را در ادامه بیان کرده‌ایم.

• استفاده از داروهای ضد التهاب غیراستروئیدی (NSAID) مانند ناپروکسن یا ایبوپروفن می‌توانند درد و تورم عضلات را تسکین دهند.
• از کمپرس‌های گرم یا سرد استفاده کنید. به مدت حدود ۱۰ دقیقه کیسه یخ را در کنار صورت و ناحیه شقیقه خود قرار دهید. چند حرکت کششی ساده فک انجام دهید (این حرکات باید توسط پزشک تایید شده باشند). بعد از اتمام کار، یک حوله گرم را در کنار صورت خود به مدت حدود ۵ دقیقه نگه دارید. این کار را هر روز و چندین بار انجام دهید.
• غذاهای نرم بخورید. ماست، پوره سیب زمینی، پنیر، سوپ، تخم مرغ خرد شده، ماهی، سبزیجات پخته شده و سوپ و آش را به رژیم غذایی خود اضافه کنید. غذاها را به قطعات کوچک تقسیم کنید. از خوردن غذاهای ترد مانند مغزیجات یا هویج خام و لقمه‌های بزرگ که نیاز به جویدن زیاد دارند، صرف نظر کنید.
• ماساژ و مدیتیشن و تمرین آرامش برای افرادی که صدا دادن فک آن‌ها ناشی از فشار زیاد است، کاربرد دارد.
• استفاده از آتل هنگام خواب شب.

اگر مشکل جدی‌تر باشد و با درمان‌های خانگی حل نشود، پزشک راهکارهایی مانند ارتودنسی و جراحی را امتحان خواهد کرد.

درمان‌های پزشکی برای اختلال مفصل فک

• درمان‌های اصلاحی دندانپزشکی مانند ارتودنسی
• درمان با کمک امواج رادیویی
• تحریک الکتریکی عصب از راه پوست (TENS)
• جراحی با توجه به مشکل موجود در فک

برای صدای فک به چه دکتری مراجعه کنیم؟

حال که تا به اینجای مطلب با نشانه‌ها و علائم صدا دادن فک به خوبی آشنا شدید شاید این سوال برای شما هم پیش بیاید که برای صدای فک و درمان آن باید به چه پزشکی مراجعه کنیم؟ آیا یک پزشک عمومی می‌تواند کاری برایمان بکند یا خیر؟ در پاسخ به این سوال باید بگوییم در صورت هر گونه مشاهده علائم زیر و همچنین جابجایی فک و صداد دادن آن باید سریعا به یک دندانپزشک مراجعه کنید. در این حالت او کاملا متوجه مشکل خواهد شد و بهترین روش درمان را برایتان انتخاب خواهد کرد.

• ایجاد آسیب در ناحیه فک و مصرف مسکن در حالتی که درد برای چندین روز ادامه‌دار باشد.
• درد فک آنقدر زیاد و طاقت فرسا باشد که در خواب و خوراک شما مشکل ایجاد کند.
• داشتن محدودیت در حرکت دادن فک
• داشتن ورم و تورم در ناحیه فک و صورت
• سردردهای متناوب که شاید با خوردن مسکن هم خوب نشود.

اکثر افراد هنگام جویدن یا باز و بسته کردن دهان با صدادادن فک مواجه می‌شوند. صدادادن فک اغلب به‌صورت تق‌تق فک است. صدادادن فک، می‌تواند به علت اختلالات مفصل فک باشد. تحقیقات دکتر جانسون و همکارانش نشان داده است، که صدادادن فک هنگام جویدن معمولاً به دلیل ناهماهنگی در عضلات فک ایجاد می‌شود. این تحقیقات نشان می‌دهند که مراقبت به‌موقع و دقیق از مفصل فک می‌تواند به بهبود کیفیت زندگی بیماران کمک شایانی کند.

جمع بندی

در این مقاله به اختلال صدا دادن فک، علت‌ها و روش‌های درمان آن پرداختیم. در بسیاری از موارد این مشکل جدی نیست و خود به خود بهبود پیدا می‌کند. اما گاهی به دلیل بیماری‌های جدی‌تر ایجاد می‌شود و نیاز به دخالت و درمان پزشک دارد. توصیه می‌شود اگر صدا دادن و درد فک شما بیش از یک هفته طول کشید، برای بررسی علت اصلی مشکل به پزشک مراجعه کنید.

دکتر مهدی سزاوار متخصص جراحی دهان، فک و صورت هستند. ایشان به صورت تخصصی با ساختار فک، مفصل‌ها و عضلات آن آشنایی دارند و می‌توانند با انجام آزمایش‌های لازم علت صدا دادن این عضو را مشخص کنند. همچنین در صورت وجود مشکل جدی، بهترین متدهای درمانی را به بیماران توصیه می‌کنند. برای رزرو زمان مشاوره از طریق سایت دکتر سزاوار اقدام کنید.

منابع:

https://www.healthline.com/health/jaw-popping

https://www.tandaradental.com.au/why-is-my-jaw-popping-and-what-can-i-do/