گرفتگی فک

 اسپاسم فک که با نام گرفتگی فک نیز شناخته می‌شود، عارضه‌ای معمولا دردناک است که باعث محدودیت در حرکت فک می‌شود. این عارضه در بسیاری از موارد خودبخود بهبود پیدا می‌کند. اما گاهی ادامه دار شده و در فرآیند جویدن و صحبت کردن فرد اختلال ایجاد می‌کند، در این مورد ممکن است پزشک انجام جراحی فک را توصیه کند. در این مقاله توضیحات جامعی در مورد اسپاسم فک ارائه شده است که شما را با این عارضه و روش‌های درمان گرفتگی فک آشنا می‌کند.

اسپاسم فک چیست؟

اسپاسم فک یک بیماری شایع است که می‌تواند در اثر عفونت یا آسیب دیدن دندان یا ضربه به صورت، گردن یا سر ایجاد شود. فک قفل شده یا اسپاسم فک از اختلال عملکرد مفصل گیجگاهی فکی ناشی می‌شود. مصرف برخی از داروها نیز ممکن است باعث ایجاد انقباض یا گرفتگی در فک بیمار شود.

مشکلات در حرکت، درد در مفاصل فک و اطراف آن با نام اختلالات گیجگاهی فکی (TMD)  شناخته می‌شود.

مفصل گیجگاهی فکی، استخوان فک پایین را به جمجمه متصل می‌کند. این مفاصل جزو پرکارترین قسمت‌های صورت به شمار می‌روند. آن‌ها امکان باز و بسته شدن فک برای صحبت کردن، جویدن، بلعیدن، خمیازه کشیدن و سایر حرکات را فراهم می‌کنند. بسیاری از افراد در برخی از دوران زندگی خود دچار مشکلات حرکتی درد در مفاصل فک و اطراف آن می‌شوند. این مشکلات مفصلی و عضلانی پیچیده هستند. بنابراین تشخیص این اختلالات و درمان صحیح آن‌ها ممکن است مدتی طول بکشد.

علل ایجاد اسپاسم فک چیست؟

اسپاسم فک می‌تواند یک تجربه‌ی بسیار دردناک و ناراحت کننده باشد. این اتفاق زمانی می‌افتد که برخی از عضلات فک سفت شده باشند و شل نشوند. علت اساسی این مشکل آسیب دیدن اعصاب صورت یا عضلات آن است. شرایط بسیاری وجود دارد که می‌تواند باعث این آسیب شود و عضلات فک را قفل کند. گاهی اوقات ممکن است مراحل تشخیص پزشکی علت دقیق اسپاسم فک طول بکشد.

گرفتگی فک تریسموس نیز نامیده می‌شود. به این معنی که فرد قادر نیست دهان خود را کاملاً باز کنید.

در بیشتر موارد قفل قفل شدن فقط به بیماری باکتریایی موسوم به کزاز اشاره دارد. هرگونه درد فک یا مشکل در مفصل را می توان اختلال مفصل گیجگاهی فکی نامید، که یا TMJD نیز گفته می‌شود.

علائم اسپاسم چیست؟

ویژگی‌های مشترک گرفتگی فک را می‌توان با جزئیات زیر توصیف کرد.

• درد، سفتی و ناراحتی: این ممکن است در یک یا هر دو طرف فک و یا صورت احساس شود.
• دشواری یا عدم توانایی در باز کردن کامل دهان.
• مشکل گفتاری.
• مشکل خوردن غذای جامد.
• عدم تمرکز.
• گوش درد یا کاهش شنوایی.
• مشکلات بینایی (در موارد شدید).

در برخی از موارد علائم  اسپاسم فک خود به خود برطرف می‌شود. با این حال، در بسیاری از موارد این علائم به مشکلاتی مزمن تبدیل می‌شوند و در صورت عدم درمان، در زندگی روزمره فرد اختلال ایجاد می‌کنند.

مدت زمان علائم

برخی از موارد گرفتگی فک خود به خود برطرف می‌شود. با این حال، بسیاری از موارد در صورت عدم درمان، مزمن شده و در فعالیت‌های زندگی روزمره اختلال ایجاد می‌کنند.

چه کسانی بیشتر تحت تاثیر اسپاسم فک قرار می‌گیرند؟

معمولاً افراد تا سن بالای 40 سالگی تحت تأثیر قرار نمی‌گیرند و زنان بیشتر از مردان با اسپاسم فک و TMJD تشخیص داده می‌شوند.

آیا اختلال اسپاسم فک مشکلی جدی است؟

شدت اسپاسم فک به علت آن بستگی دارد. در بعضی از موارد پس از انجام جراحی‌هایی مانند جراحی دهان، خفیف و موقتی است. در این صورت علائم خود به خود برطرف می‌شوند. در موارد دیگر اختلال اسپاسم فک ممکن است به حدی باشد که در صحبت کردن یا جویدن اختلال ایجاد کنند. در این صورت بر فعالیت‌های روزمره زندگی فرد تأثیر خواهد داشت.

در حالت کلی اسپاسم فک به خودی خود خطرناک نیست. اما اگر علائم آن شدید و مداوم شوند، می تواند بر کیفیت زندگی بیمار تأثیر بسزایی بگذارد. همچنین ممکن است در اعتماد به نفس فرد و شرایط کاری او نیز مشکل ایجاد کند. به همین دلیل لازم است اسپاسم با هر شدتی در ابتدای بروز درمان شود.

گرفتگی فک نشانه چیست؟

بسیاری از بیماری‌ها می‌توانند گرفتگی فک را به عنوان یک علامت داشته باشند. شایع‌ترین آنها مواردی هستند که به دلایل دندانی یا عفونی و همچنین ترومای ناشی از جراحت یا جراحی مرتبط هستند.

علل مرتبط با بیماری

علل اسپاسم فک که نشان دهنده بیماری است شامل موارد زیر می‌شود:

• آبسه‌ها: آن‌ها حفره‌های عفونت هستند و می‌توانند در بافت‌های دهان و یا گلو ایجاد شوند.
• عفونت باکتریایی سیستمیک
• بیماری های دژنراتیو TMJ
• تشنج
• سکته
• تومورهای دهان یا فک: با این حال، این موارد نادر در نظر گرفته می شوند.

علل دندانی

آسیب ناشی از سوزن های مورد استفاده در عضلات گونه داخلی، مانند سوزن‌هایی که برای بی‌حسی دندان (تزریق نووکائین) استفاده می‌شود یا آسیب به فک در اثر جراحی دهان، مانند کشیدن دندان مولر که می‌تواند منجر به گرفتگی فک شود.

علل تروماتیک

علل تروماتیک اسپاسم فک ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• آسیب: مانند شکستگی یا دررفتگی فک در اثر ضربه
• جسم خارجی در ماهیچه های فک: اگرچه این عجیب به نظر می‌رسد، اما ممکن است در اثر سقوط یا تصادف اتومبیل، این اتفاق بیفتد.
• آسیب جراحی: اگر روی سر، گردن یا صورت یا به ویژه مفصل گیجگاهی فکی (TMJ) جراحی کرده‌اید، در صورت بروز عارضه ممکن است منجر به اسپاسم فک شود. اسپم فک همچنین ممکن است در صورت آسیب به ساختار فک در اثر لوله گذاری در حین جراحی یا سایر روش‌های جراحی رخ دهد.

علل مرتبط با دارو

مصرف داروهای زیر ممکن است به عنوان یک عارضه جانبی منجر به گرفتگی فک شود:

• داروهای ضد افسردگی سه حلقه‌ای
• داروهای فنوتیازین: به عنوان داروهای ضد روان پریشی استفاده می‌شود
• برخی از داروهای شیمی درمانی
• برخی از انواع پرتودرمانی
• برخی از داروهای غیرمجاز محرک

این فهرست به منزله توصیه پزشکی نیست و ممکن است به درستی بیانگر آنچه شما مصرف می‌کنید، نباشد.

آبسه دندان (عفونت)

آبسه دندان مجموعه‌ای از مواد عفونی (چرک) در مرکز دندان به دلیل عفونت باکتریایی است. تشخیص بر اساس شرح حال، معاینه و عکس برداری از دهان انجام می‌شود. اگر آبسه بر تنفس تأثیر بگذارد، یک اورژانس پزشکی محسوب شده و بیمار باید به دنبال مراقبت‌های اورژانسی باشد. درمان شامل برش و تخلیه آبسه علاوه بر آنتی بیوتیک است.

اختلال عملکرد مفصل گیجگاهی فکی (TMJ)

علت دیگر گرفتگی فک اختلال عملکرد مفصل گیجگاهی فکی (TMJ) است به درد و اختلال عملکرد طولانی مدت در TMJ، مفصلی که استخوان فک بالا و پایین را به هم متصل می کند، اشاره دارد.

TMJ مفصلی با حرکات پیچیده است که در معرض فشار و آسیب است. علائم ممکن است بدون دلیل ظاهری ظاهر شوند و از بین بروند. گمان نمی‌رود که نامرتبی دندان‌ها و فک، و دندان قروچه دلیلی برای آن باشد و همچنین به نظر می‌رسد زنان بیشتر از مردان مستعد ابتلا به این بیماری باشند.

اختلال TMJ سه نوع دارد:

• درد یا ناراحتی در عضلات کنترل کننده TMJ
• دررفتگی یا آسیب به استخوان فک
• آرتریت TMJ

تشخیص از طریق شرح حال بیمار، معاینه فیزیکی و تصویربرداری انجام می‌شود و هدف رد علل دیگر مانند عفونت سینوسی یا آسیب عصب صورت است.

با توجه به دشواری تشخیص اختلال TMJ، درمان با روش‌های محافظه کارانه شروع می‌شود. برای تسکین درد بسته‌های یخ، غذاهای نرم، کشش ملایم عضلات فک و کاهش استرس همگی توصیه می‌شوند. ممکن است از داروهای مسکن کوتاه مدت نیز استفاده شود. لازم به ذکر است که آتل، بوتاکس، کاشت و جراحی توصیه نمی شود.

گوش شناگر (اوتیت خارجی)

گوش شناگر یا اوتیت خارجی، عفونت کانالی است که از پرده گوش تا دهانه گوش امتداد دارد و می‌تواند علت گرفتگی فک باشد. علت آن هر چیزی است که باکتری، قارچ یا ویروس را وارد کانال کند. آبی که پس از شنا در داخل گوش باقی می‌ماند، مانند سواب‌های پنبه‌ای که برای تمیز کردن استفاده می‌شوند یا صداهایی که باعث تحریک می‌شوند، یک علت شایع است.

کودکان بیشتر مستعد ابتلا به این بیماری هستند، زیرا کانال های گوش باریک‌تری دارند که به خوبی تخلیه نمی‌شود. علائم اولیه این بیماری شامل قرمزی، خارش و ناراحتی در داخل کانال گوش است که گاهی اوقات همراه با تخلیه مایع شفاف است.

توجه داشته باشید در این بیماری حتی علائم خفیف نیز باید درمان شوند زیرا ممکن است به سرعت بدتر شوند. عفونت می‌تواند گسترش یابد و تشدید شود و با افزایش زهکشی، تورم، تب و از دست دادن شنوایی بسیار دردناک شود.

تشخیص از طریق شرح حال بیمار و معاینه فیزیکی مجرای گوش انجام می شود و آزمایشات آزمایشگاهی ممکن است بر روی نمونه ای از ترشحات گوش انجام شود. درمان نیز شامل تمیز کردن مجرای گوش از مواد زائد و ترشحات توسط پزشک و تجویز آنتی بیوتیک و یا قطره های استروئیدی است.

سندرم درد میوفاشیال

سندرم درد میوفاشیال درد مزمن میوفاشیال (CMP) نیز نامیده می‌شود می‌تواند با گرفتگی فک ارتباط داشته باشد. فشار روی نقاط خاصی از عضلات باعث درد ارجاعی می‌شود، به این معنی که درد در جای دیگری از بدن احساس می‌شود.

هیپرترمی بدخیم

هایپرترمی بدخیم یک وضعیت نادر تهدید کننده زندگی است که معمولاً توسط داروهایی مانند بیهوشی عمومی ایجاد می‌شود. در برخی افراد، این داروها در صورت عدم درمان فوری می‌توانند باعث افزایش شدید دی اکسید کربن، کاهش دمای بدن، سفتی عضلات و در نهایت مرگ شوند.

سطح کلسیم پایین

هیپوکلسمی وضعیتی است که در آن کلسیم کافی در خون وجود ندارد. کلسیم یک ماده معدنی موجود در خون است و به عملکرد صحیح قلب و سایر عضلات کمک می‌کند. همچنین برای حفظ سلامت دندان‌ها و استخوان ها لازم است. سطوح پایین کلسیم می‌تواند باعث شکننده شدن استخوان ها و یا شکستگی راحت‌تر آ‌ن‌ها شود. مشکلات پاراتیروئید و کمبود ویتامین D از علل شایع این بیماری هستند.

سطح پایین کلسیم را می توان با بررسی علائم و آزمایش خون ارزیابی کرد. پس از تشخیص، درمان بستگی به علت سطح پایین کلسیمدارد.

فیبرومیالژیا

فیبرومیالژیا مجموعه‌ای از علائم مزمن است که شامل خستگی مداوم، حساسیت منتشر به لمس، درد اسکلتی عضلانی و معمولاً درجاتی از افسردگی است.

علت این بیماری شناخته شده نیست. هنگامی که فیبرومیالژیا ظاهر می‌شود، معمولاً پس از یک رویداد استرس زا فیزیکی یا احساسی مانند تصادف اتومبیل یا طلاق است و ممکن است شامل یک جزء ژنتیکی باشد که در آن فرد احساس طبیعی را به عنوان درد تجربه می‌کند.

تقریبا 90 درصد از مبتلایان به فیبرومیالژیا زنان هستند. هر فردی که به بیماری روماتیسمی، مانند آرتریت روماتوئید یا لوپوس مبتلا باشد، ممکن است بیشتر مستعد ابتلا به فیبرومیالژیا باشد.

خواب ضعیف اغلب یک علامت همراه با سردرد، دوره های قاعدگی دردناک و افزایش حساسیت به گرما، سرما، نورهای روشن و صداهای بلند است.

هیچ آزمایش استانداردی برای فیبرومیالژیا وجود ندارد و تشخیص معمولاً زمانی انجام می‌شود که علائم فوق به مدت سه ماه یا بیشتر بدون هیچ علت مشخصی ادامه داشته باشند. گفتنی است که فیبرومیالژیا به خودی خود از بین نمی رود اما بدتر هم نمی شود. درمان این بیماری شامل کاهش علائم و بهبود کیفیت زندگی بیمار از طریق داروهای ضد درد، ورزش، بهبود رژیم غذایی و کمک به مدیریت موقعیت‌های استرس زا است.

روش‌های درمان گرفتگی فک

علائم TMD معمولاً بدون درمان از بین می‌روند. درمان‌های خانگی ساده اغلب می‌تواند درد خفیف فک را تسکین دهد. کارهایی وجود دارد که در ابتدا می‌توان برای کاهش درد انجام داد.

• استراحت دادن به فک: استراحت دادن به به مفصل فک در برطرف کردن اسپاسم بسیار موثر است.
• دارو درمانی: برای کاهش تورم یا شل شدن عضلات، با مشورت پزشک می‌توان برای مدت کوتاهی از داروها استفاده کرد.
• استفاده از کمپرس سرد یا گرم: برای تسکین علائم می‌توان یک بسته یخ یا یک پارچه گرم و مرطوب را به مدت ۱۵ دقیقه در روز روی فک خود قرار دهید. هنگام استفاده از کیسه یخ یا پارچه گرم، باید دهان خود را به آرامی باز و بسته کنید تا گرفتگی عضلات برطرف شود.
• خوردن غذاهای نرم: برای بهبود علائم گرفتگی فک بهتر است غذاهای نرم مصرف کنید و از خوردن غذاهای جویدنی و آدامس خودداری نمایید.
• فیزیوتراپی
• کاهش استرس و تنش‌های عصبی: این موضوع به خصوص برای افرادی که عادت دارند هنگام عصبانیت فک خود را روی هم فشار دهند، اهمیت دارد.

روش‌های درمان گرفتگی فک شدید

برای جلوگیری از پیشرفت و مدیریت علائم، بهتر است به مرور از روش‌های مطرح شده استفاده کرد. اگر درد فک مزمن یا شدید باشد ممکن است پزشک سایر روش‌های درمانی را توصیه کند.

آتل‌ها که به آن‌ها صفحات بایت نیز گفته می‌شود، یک درمان رایج دندانپزشکی برای اسپاسم فک است. آتل‌ها معمولاً قطعات پلاستیکی شفافی هستند که بین دندان‌های فک بالا و پایین قرار می‌گیرند. آن‌ها برای مدت کوتاهی مورد استفاده قرار می‌گیرند تا باعث ایجاد تغییرات دائمی در دندان یا فک نشوند.

روش‌های جراحی نیز پیشنهاد آخر برای بهبود اسپاسم فک هستند. در صورتی که مشکل بیمار با روش‌های درمانی قبلی از بین نرود، پزشک این پیشنهاد را ارائه می‌دهد. البته جراحی به شرایط جسمانی بیمار نیز بستگی دارد و برای درصد کمی از افرادی که به گرفتگی فک مبتلا هستند، جراحی استفاده می‌شود.

داروی شل کننده عضلات فک

در ادامه لیستی از داروی شل کننده عضلات فک آورده می شود اما باید به دو نکته توجه شود:

اول: داروی شل کننده عضلات فک به صورت اختصاصی نیستند و برای گرفتگی عضلانی بخش های مختلف بدن کاربرد دارند.

دوم: استفاده خودسرانه و نادرست می تواند کار شما را به بیمارستان بکشد. پس حتما قبل از مصرف با پزشک متخصص در مورد دوز مناسب خود مشورت کنید

لیست داروی شل کننده عضلات فک:

• قرص متوکاربامول (Methocarbamol)
• قرص تیزانیدین (Tizanidine)
• قرص باکلوفن (Baclofen)
• قرص دانترولن (Dantrolene)
• ویتامین D نیز می تواند تا حدی به رفع سریعتر اسپاسم کمک کند.

آیا اسپاسم با گرفتگی فک متفاوت است؟

همانطور که گفته شد، گرفتگی به دلیل آسیب‌های وارد شده به دیسک موجود در مفصل فک ایجاد می‌شود. اما اسپاسم بیشتر به مشکلاتی که در عضلات فک ایجاد می‌شوند، وابسته است. اسپاسم می‌تواند نتیجه شرایط عصبی که برای فرد به وجود آمده است باشد. چرا که هنگام عصبانیت یا استرس ممکن است فرد دندان‌های خود را محکم روی هم فشار دهد. این موضوع باعث اسپاسم عضلات فک خواهد شد.

گرفتگی فک، منشأ مفصلی و استخوانی دارد. یعنی زمانی که به استخوان فک ضربه وارد می‌شود، یا در صورتی که فک به مدت طولانی در حالت نادرست قرار بگیرد، ممکن است گرفتگی ایجاد شود.

اسپاسم و گرفتگی تنها علت‌های درد فک نیستند. به همین دلیل در صورتی که بخش پایینی صورت شما درد گرفت، لازم است به پزشک مراجعه کنید. چرا که در برخی موارد ممکن است این درد نشانه مشکلات جدی‌تری باشد. در صورتی که مشکلات فراتر از گرفتگی فک باشد، باید سریعا برای درمان آن اقدام کرد.

جمع بندی

گرفتگی فک یک اختلال در عضلات فک است که می‌تواند دردهای مزمن و مشکلات در شنوایی، بینایی، تمرکز و گوش درد را برای فرد ایجاد کند. به همین دلیل لازم است در مراحل اولیه کار درمان شود. دکتر مهدی سزاوار متخصص  جراحی دهان، فک و صورت هستند که می‌توانند به شما در از بین بردن اسپاسم فک کمک کنند. ایشان با شناسایی علت دقیق مشکل برای حل آن راهنمای شما خواهند بود. برای رزرو زمان مشاوره و معاینه می‌توانید از طریق سایت دکتر سزاوار اقدام کنید.

سوالات متداول درباره گرفتگی فک

اسپاسم فک چه حسی دارد؟

اسپاسم فک حرکات غیرارادی و تکراری ماهیچه‌های بسته کننده فک است که می‌تواند با درد شبیه شوک الکتریکی همراه باشد.

آیا اسپاسم فک می تواند باعث گاز گرفتن زبان شما شود؟

بله، اسپاسم فک قطعا می‌تواند باعث گاز گرفتن زبان شود.

آیا اختلالات TMJ می تواند باعث اسپاسم فک شود؟

بله، اختلالات مفصل گیجگاهی فکی یا اختلالات TMJ می‌تواند باعث گرفتگی فک شود. به عبارت دیگر یک مفصل ناپایدار ناشی از اختلال عملکرد TMJ باعث افزایش فشار و تنش به عضلات مسئول صحبت کردن، جویدن، بلعیدن، خمیازه کشیدن و سایر حرکات می‌شود. در نتیجه، ماهیچه‌ها ممکن است بیش از حد خسته و بیشتر مستعد ابتلا به اسپاسم شوند.

چرا هنگام خواب دچار اسپاسم فک می‌شویم؟

اسپاسم فک که در شب اتفاق می‌افتد احتمالاً با دندان قروچه در شب مرتبط است. دندان قروچه فشار روی ماهیچه‌های صورت را افزایش داده و احتمال ابتلا به گرفتگی فک را به دنبال دارد.

آیا استرس می‌تواند باعث اسپاسم فک شود؟

بله، استرس یکی از دلایل اصلی دندان قروچه است، که یک عامل خطر شناخته شده برای افزایش احتمال ابتلا به اسپاسم فک است.

آیا ارتودنسی باعث اختلال در مفصل فک و گرفتگی فک می شود؟

در جواب این سوال باید گفت که این یک شایعه رایج است که ارتودنسی می تواند باعث درد و اختلال مفصل فک شود. کارشناسان می گویند تاکنون هیچ مدرکی مبنی بر ارتباط دردها و اختلالات مفصل گیجگاهی-فکر با ارتودنسی، اثبات نشده است.

چه کسانی بیشتر دچار گرفتگی فک می‌شوند؟

به طور کلی بر اثر عوامل مختلف ممکن است افراد دچار گرفتگی یا اسپاسم فک شوند. اما این عارضه معمولا در افراد بالای ۴۰ سال بیشتر رخ می‌دهد. همچنین براساس مطالعات انجام شده و آمار به دست آمده، گرفتگی فک در زنان بیشتر از مردان اتفاق می‌افتد.

مدت زمان گرفتگی فک چقدر است؟

برخی از گرفتگی‌های فک به خودی خود به سرعت پس از گذشت چند روز با استراحت یا کمپرس آب گرم و سرد خوب می‌شوند. در صورتی که افراد این درد را نادیده بگیرند و پشت گوش بیندازند، مزمن شده و در فعالیت‌های آنها اختلال ایجاد می‌کند. بنابراین با مشاهده علائم باید حتما به یک پزشک متخصص مراجعه کنید.