مفصل فک به نام TMJ (مفصل گیجگاهی فکی) نیز شناخته می‌شود. یکی از اختلالات مفصل گیجگاهی فکی انحراف فک است. مشکلات هم ترازی فک می‌تواند عوارض جانبی دردناک جدی مانند سردرد و صدای زنگ در گوش ایجاد کند. پس علت چیست و چگونه می توان عملکرد انحراف را اصلاح کرد؟
به طور کلی دو روش عمده برای درمان انحراف فک وجود دارد:
- درمان غیرجراحی (وسایل ارتودنسی ثابت و متحرک)
- درمان جراحی (جراحی ارتوپدی و جراحی ارتوگناتیک)
برای آشنایی بیشتر با این ناهماهنگی و همچنی انواع درمان انحراف فک با ما همراه باشید:
علائم انحراف فک
از علائم انحراف فک می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- درد در صورت یا فک، جلوی گوش یا در سمت آسیب دیده که با حرکت بدتر می‌شود
- سفت شدن قسمت فوقانی فک و مشکل در حرکت فک
- ناتوانی در بستن دهان یا گاز گرفتن که احساس “کج” یا کج بودن به بیمار می‌دهد
- مشکلات صحبت کردن
علل انحراف فک
تشخیص علت انحراف فک می‌تواند میزان موفقیت درمان انحراف فک مثل ارتودنسی را افزایش دهد. مهمترین و شایع ترین علل انحراف فک به شرح زیر است:
- آسیب‌های تروماتیک به فک
- مشکلات ارثی و مادرزادی
- کراس بایت خلفی که منجر به رشد غیر طبیعی فک پایین می‌شود
- تغییر عملکردی فک درمان نشده
- ناهنجاری‌های مفصل گیجگاهی فکی (TMJ)
انواع درمان انحراف فک
همانطور که در بالا اشاره شد، درمان انحراف فک از دو طریق جراحی و غیر جراحی امکان پذیر است. در روش غیرجراحی می‌توان از وسایل ارتودنسی و ثابت برای بهبود وضعیت فک استفاده کرد. دارو درمانی نیز می‌تواند به تسکین دردهای ناشی از انحراف فک کمک کند. به خاطر داشته باشید اگر انحراف فک شدید باشد، دارودرمانی گزینه درمان نخواهد بود و بیمار باید برای جراحی اقدام کند.
درمان‌های غیرجراحی انحراف فک
همراه با سایر درمان‌های غیرجراحی، گزینه‌های دارویی ممکن است به تسکین درد مرتبط با اختلالات TMJ کمک کنند:
- مسکن و ضد التهاب: اگر داروهای مسکن بدون نسخه برای تسکین درد TMJ کافی نباشد، پزشک یا دندانپزشک شما ممکن است مسکن‌های قوی‌تری مانند ایبوپروفن قوی‌تر را برای مدتی محدود تجویز کند.
- داروهای ضد افسردگی سه حلقه ای: این داروها، مانند آمی تریپتیلین، بیشتر برای افسردگی استفاده می‌شوند، اما در دوزهای پایین، گاهی اوقات برای تسکین درد، کنترل دندان قروچه و بی خوابی مورد اشتفاده قرار می‌گیرد.
- شل کننده‌های عضلانی: این نوع داروها گاهی اوقات برای چند روز یا چند هفته برای کمک به تسکین درد ناشی از اختلالات TMJ ایجاد شده توسط اسپاسم عضلانی استفاده می‌شوند.
درمان‌های غیردارویی برای اختلالات TMJ عبارتند از:
آتل‌های دهان یا محافظ‌های دهان (وسایل اکلوزال): اغلب، افراد مبتلا به انحراف فک که درد احساس می‌کنند از استفاده یک وسیله نرم یا سفت که روی دندان‌هایشان قرار می‌گیرد سود می‌برند، اما دلایل مفید بودن این دستگاه‌ها به خوبی شناخته نشده است.
فیزیوتراپی همراه با تمرینات کشش و تقویت عضلات فک: این نوع درمان‌ها ممکن است شامل اولتراسوند، گرمای مرطوب و یخ باشد.
مشاوره: آموزش و مشاوره می‌تواند به بیمار در درک عوامل و رفتارهایی که ممکن است درد را تشدید کند کمک کند. به عنوان مثال می توان به فشردن یا ساییدن دندان ها، تکیه دادن به چانه یا جویدن ناخن‌ها اشاره کرد.
جراحی انحراف فک
هنگامی که روش‌های غیر جراحی درمان انحراف فک کمکی نمی‌کنند، از این رو تغییر موقعیت فک گاهی اوقات نیاز به جراحی دارد. نوع جراحی انحراف فک به علت اصلی انحراف فک بستگی دارد. پزشک ممکن است روش‌های جراحی زیر را برای درمان انحراف فک انتخاب کند:
استئوتومی فک بالا: این جراحی در فک بالا برای اصلاح بایت باز یا کراس بایت انجام می‌شود. فک بالا و دندان‌ها به سمت جلو حرکت می‌کنند تا با دندان‌ها و استخوان فک پایین تراز شوند.
استئوتومی فک پایین: این جراحی مشکلاتی مانند ناهماهنگی و بیرون زدگی فک پایین را اصلاح می‌کند. جراح بریدگی هایی در پشت دهان ایجاد می‌کند تا فک پایین را به جلو یا عقب حرکت دهد.
شکل دهی ژن: جراحی پلاستیک استخوان وضعیت چانه کوچک یا نامرتب را اصلاح می‌کند.
جراحی کانتورینگ فک و چانه: با برش استخوان چانه در جلوی زاویه فک.
سیستم فک: از بند کمان برای ثابت کردن فک در یک موقعیت خاص یا پشتیبانی در صورت شکستگی و شکستگی استفاده می‌شود.
آرتروسنتز: آرتروسنتز (ahr-throe-sen-TEE-sis) یک روش کم تهاجمی است که شامل وارد کردن سوزن‌های کوچک به داخل مفصل می‌شود. آرتروسنتز روشی است که برای جمع آوری مایع سینوویال از داخل مفصلی که برای اهداف تشخیصی و همچنین برای اهداف درمانی انجام می‌شود. این روش در فرآیندهای بیماری‌های متعدد از جمله آرتریت، نقرس و فرآیندهای عفونی مانند سپتیک استفاده می‌شود.
تزریقات در برخی افراد: تزریق کورتیکواستروئید به مفصل ممکن است مفید باشد. به ندرت، تزریق سم بوتولینوم نوع A (بوتاکس، سایرین) به عضلات فک مورد استفاده برای جویدن ممکن است درد مرتبط با اختلالات TMJ را تسکین دهد.
آرتروسکوپی TMJ: در برخی موارد، جراحی آرتروسکوپی می‌تواند به اندازه جراحی مفصل باز برای درمان انواع مختلف اختلالات TMJ موثر باشد. یک لوله نازک کوچک (کانولا) در فضای مفصل قرار داده می‌شود، سپس آرتروسکوپ وارد می‌شود و از ابزارهای جراحی کوچک برای جراحی استفاده می‌شود. آرتروسکوپی TMJ خطرات و عوارض کمتری نسبت به جراحی مفصل باز دارد، اما محدودیت هایی نیز دارد.
کندیلوتومی اصلاح شده: کندیلوتومی اصلاح شده (kon-dih-LOT-uh-mee) TMJ را به طور غیرمستقیم با جراحی روی فک پایین مورد بررسی قرار می‌دهد، اما نه در خود مفصل. ممکن است برای درمان درد و در صورت تجربه قفل شدن مفید باشد.
جراحی مفصل باز: اگر درد فک با درمان‌های محافظه کارانه تر برطرف نشد و به نظر می رسید که ناشی از یک مشکل ساختاری در مفصل است، پزشک یا دندانپزشک ممکن است جراحی مفصل باز (آرتروتومی) را برای ترمیم یا جایگزینی مفصل پیشنهاد دهد. با این حال، جراحی مفصل باز خطرات بیشتری نسبت به سایر روش‌ها دارد و پس از بحث در مورد مزایا و معایب باید با دقت مورد توجه قرار گیرد.
اگر پزشک شما جراحی یا سایر روش‌ها را توصیه کرد، حتماً در مورد مزایا و خطرات احتمالی صحبت کنید و بپرسید که همه گزینه‌های موجود برای درمان انحراف فک چیست.
درمان انحراف فک در افراد مسن
در برخی موارد بیماران متقاضی درمان انحراف فک پایین مسن هستند. از آنجایی که استخوان‌ها پس از بلوغ، انعطاف پذیری خود را از دست می دهند، درمان‌های ارتودنسی به تنهایی نمی‌توانند ناهنجاری‌های اسکلتی شدید را درمان کنند. به همین دلیل است که متخصصین ارتودنسی معمولاً با جراح فک و صورت همکاری می‌کنند تا یک درمان ایده آل برای بیمار برنامه ریزی کنند. برای این منظور، متخصص ارتودنسی ابتدا بیمار را برای تشخیص دقیق معاینه می‌کند و سپس یک طرح درمان ارتودنسی و جراحی تهیه می‌کند. برخی از درمان‌های ارتودنسی قبل از جراحی فک و صورت شروع می‌شوند. و در نهایت متخصص ارتودنسی بیمار را به جراح فک و صورت ارجاع می‌دهد. پس از جراحی فک و صورت، برخی درمان‌های ارتودنسی دیگر برای تکمیل اصلاح انحراف فک پایین انجام می‌شود. بسته به شدت انحراف فک و شرایط فیزیولوژیکی بیمار، درمان انحراف فک ممکن است حدود 1 تا 2 سال طول بکشد.
اهمیت معاینه ارتودنسی
اگرچه بسیاری از مشکلات انحراف فک واضح است، اما برخی از آنها به قدری خفیف هستند که تشخیص آنها دشوار می‌شود. در این موارد برای کودکان و بزرگسالان ویزیت منظم ارتودنسی ضروری است تا بتوان حرکت و رشد دندان را کنترل کرد. ویزیت ارتودنسی، به ویژه در کودکان خردسال، برای مشاهده دندان هایی که در شرف ورود هستند، کاهش خطر ضربه دندان، نظارت بر رشد استخوان فک و تشخیص مشکلات احتمالی دندان ضروری است. این ویزیت‌ها همچنین اطلاعاتی را در اختیار بیماران قرار می‌دهد که برای ایجاد عادات خوب دندانپزشکی در مراحل اولیه، دندان‌های خود را سالم و عاری از پوسیدگی در حین و بعد از درمان ارتودنسی نگه دارند.
سوالات متداول درمان انحراف فک پایین
1- آیا انحراف فک پایین خود به خود بهبود می یابد؟
این عارضه به خودی خود بهبود نمی یابد و نیاز به درمان‌های پزشکی دارد که توسط متخصص ارتودنسی طراحی و انجام می‌شود.
2-آیا فک پایین احتمال شکستگی دارد؟
شکستگی فک پایین یکی از 10 شکستگی شایع بدن انسان است. با این حال، در میان شکستگی‌های صورت، کمتر از شکستگی بینی دیده می‌شوند. شکستگی‌های فک پایین معمولاً در اثر ضربه‌های شدید و مستقیم یا آسیب‌های ضربه‌ای به فک پایین ایجاد می‌شوند.
3-اگر انحراف فک پایین درمان نشود چه اتفاقی می افتد؟
درد در فک، گردن و حتی پشت علامت اصلی انحراف درمان نشده فک پایین است. دیسفاژی و متعاقب آن مشکلات گوارشی از دیگر عوارض این بیماری است. هرگونه ناهنجاری فک و صورت درمان نشده می‌تواند نه تنها برای سلامت دندان بلکه برای زیبایی، گفتار و بلع نیز تهدیدی باشد.
4- آیا درمان انحراف فک پایین فقط از طریق ارتودنسی امکان پذیر است؟
ارتودنتیست می‌تواند پس از بررسی شدت مال اکلوژن و همچنین انعطاف پذیری و وضعیت حرکتی استخوان‌های فک، درمان انحراف فک پایین را برنامه ریزی کند. مال اکلوژن‌های کمتر شدید در بیماران نابالغی که رشد استخوانی آنها کامل نشده است، بیشتر با روش‌های ارتودنسی غیرجراحی درمان می‌شوند.
یادداشت پایانی
در این مطلب تلاش کردیم علائم علت و در درمان انحراف فک را تشریح کنیم. در صورتی که علائم یاد شده را تجربه کردید حتما به جراح فک و صورت مراجعه کنید. شما می‌توانید برای انجام خدمات دندانپزشکی به مطب دکتر مهدی سزاوار متخصص جراحی فک، صورت و زیبایی به نشانی میدان ونک، خ گاندی شمالی، ک صانعی شرقی، پلاک ۷، واحد ۲ مراجعه کنید و یا برای رزرو وقت و یا پرسش در خصوص انواع جراحی فک و صورت و ایمپلنت دندان به صفحه اینستاگرام دکتر سزاوار به آدرس @drsezavaromfs مراجعه کرده و یا از طریق تلفن تماس ۰۲۱۸۸۷۸۴۱۷۲ – ۰۲۱۸۸۷۸۴۹۶۷ و شماره واتساپ ۰۹۰۲۲۵۴۲۴۴۸ با مطب ارتباط برقرار کنید.
